Wat gaan we meten, massa of aantallen?

Door toenemend onderzoek naar de schadelijkheid van ultrafijn stof voor onze gezondheid wordt steeds meer duidelijk en passen overheden normeringen aan. Ultrafijn stof is zo klein en licht dat het als het ware in de lucht zweeft. Het zweeft / hangt in de lucht. UFP ontstaat vanuit natuurlijke en door de mens aangestuurde bronnen. Langdurige blootstelling aan ultrafijn stof zal ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. In dit artikel probeer ik uit te leggen hoe u deze kleine deeltjes kunt meten, bekijken, beoordelen en begrijpen wat het met ons doet. Ik geef antwoord op de volgende vijf vragen:

1. Wat is ultrafijn stof?
2. Hoe ontstaat UFP?
3. Wat zijn de risico’s van UFP
4. Hoe meten we ultrafijn stof?
5. Is er in Nederland regelgeving t.a.v. UFP?

1. Wat is UFP?

Ultrafijn stof omvat alle deeltjes die kleiner zijn dan 100 nanometer. In de praktijk gebruiken wij het Engelse acroniem UFP wat staat voor het Ultra Fine Particle. Ultrafijn stof is een verzamelnaam voor een mengsel van deeltjes van verschillende oorsprong en samenstelling. De samenstelling van ultrafijn stof hangt af van de oorsprong, de manier waarop het stof is ontstaan. Zo vinden we bijvoorbeeld relatief veel zout deeltjes aan de kust en elementaire koolstof rond om de snelwegen. Organische koolstof ontstaat in beboste gebieden en de zoete geur van zwavelverbindingen ruiken we in de buurt van luchthavens.

2. Waar ontstaat UFP

Zoals ik al eerder schreef ontstaat ultrafijn stof op natuurlijke wijze of vanuit door de mens ontwikkelde processen. Denk bij natuurlijke UFP onder andere vulkanische activiteit, bosbranden en het ontstaan van aerosol zeezout ten gevolge van de eeuwigdurende golfbeweging op zee. Nu zal dat laatste voor ons geen problemen met zich meebrengen.

De grootste menselijke bronnen zijn verbrandingsprocessen (verkeer en industrie) en nanotechnologie.

3. Wat zijn de risico’s?

Waarom is ultrafijn stof nu zo gevaarlijk? Ons ademhalingssysteem is geëvolueerd tot een systeem dat in staat is behoorlijk veel vuiligheid af te vangen, in eerste instantie via de neus en iets verderop via het slijmvlies. Vervolgens komt de lucht in onze longen terecht waar wij de zuurstof tot ons nemen. Ultrafijnstof is echter zo klein dat het ook tot diep in onze longen doordringt tot en zelfs in de bloedsomloop waar het getransporteerd wordt na alle delen in ons lichaam. Deeltjes kunnen zo zelfs in onze cellen terechtkomen en daar de processen beïnvloeden en verstoren. Zilte lucht zal niet veel doen, maar verbrandingslucht is nergens goed voor. Er is geen veilige hoeveelheid UFP.

Gezondheidsrisico’s in de vorm van toxiciteit omdat de deeltjes zo klein zijn dat ze bijvoorbeeld onze biologische barrières bedwingen waaronder onze huid en de bloed-hersenbarrière en daar onvoorspelbaar inwerken op onze cellulaire activiteit. Denk aan ontstekingen, tumoren en geestelijke ziekte.

Ook het milieu in brede zin wordt ermee belast. Denk aan de zogenaamde forever chemicals, chemische structuren die slecht afbreken onder invloed van ons klimaat waaronder de bekende PFAS. Daarnaast is dat wat voor de mens slecht is ook slecht voor onze flora en fauna.

Hoe kleiner de deeltjes des te dieper zullen ze ons penetreren. Naast schade aan je longen kan ultrafijn stof zelfs in je bloedbaan terechtkomen en hart- en vaatziekten veroorzaken. Er is reeds veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen ultrafijnstof in de buitenlucht en de mate van gezondheid. Er zijn genoeg aanwijzingen dat langdurige blootstelling aan ultrafijn stof een negatieve invloed heeft op de gezondheid, met name op de luchtwegen en het hart en de bloedvaten.

4. Wetgeving en richtlijnen

Bij fijnstof wordt een onderscheid worden gemaakt tussen blootstelling op de werkplek en blootstelling buitenshuis. Blootstelling op de werkplek valt onder de Arbowet, waarbij de werkgever verantwoordelijk is. Een werkgever is echter niet verantwoordelijk voor de achtergrondblootstelling aan ultrafijn stof in die omgeving. Dit is op zijn minst onbehoorlijk. Het bestaan van en de gevaren van UFP zijn nog onderbelicht. “Het is zo klein, we zien het niet, dus het is er niet”, lijkt een beetje het credo. Belangrijk om te vermelden is bijvoorbeeld dat onze overheid alle uitstoot onder de 23 nanometer niet meetelt en laat nu net de uitstoot van benzinemotoren voor een groot deel kleiner dan 23 nanometer zijn. Jammer voor het grovere diesel materiaal. Maar stel je nu de vraag: ‘wat is schadelijker?‘

Een soortgelijke draai hanteert onze overheid ook ten aanzien van de uitstoot van het luchtverkeer; alles kleiner dan 23 nanometer wordt niet meegeteld en uitstoot boven de 900 meter is er niet althans, dat wordt niet meegenomen in de uitstoot van de luchtvaart. Krom toch?

“Het is zo klein, we zien het niet, dus het is er niet”,

Blootstelling aan ultrafijn stof op de werkplek valt onder de verantwoordelijkheid van de werkgever. Er zijn vooralsnog geen publieke/wettelijke grenswaarden voor ultrafijnstof in Nederland bepaald. FNV en VNO-NCW hebben een ‘Leidraad veilig werken met nanomaterialen en -producten‘ uitgebracht. De gids is bedoeld als hulpmiddel voor risico-inventarisatie & -evaluatie (RI&E) gericht op het werken met nanomaterialen. De schadelijkheid en toxiciteit van UFP is vooralsnog nog niet goed bekend en of wordt nog niet onderkend. Wij stellen: er is geen veilige ondergrens bij blootstelling aan UFP.

Blootstelling in de buitenlucht?
Er is geen (bindende) norm voor het meten van ultrafijn stof in de buitenlucht. Sinds maart 2020 is er een Europese norm voor het meten van deeltjesgrootteverdeling. Deze norm schrijft voor hoe deeltjesgroottes tussen 10 en 800 nm gemeten moeten worden met een mobiele deeltjes-grootte-spectrometer. Er is ook een nieuwe richtlijn in ontwikkeling ten aanzien van ultrafijn stof. Daarin wordt het aangeduid als “een van de niet-gereguleerde luchtverontreinigende stoffen van nieuw zorgwekkend belang”. In de ontwerprichtlijn wordt voorgesteld om te starten met het meten van ultrafijnstof op een aantal locaties waar men een zware belasting verwacht.

Meten is weten?

We kunnen met behulp van spectrometers heel erg accuraat én op iedere locatie meten wat de aantallen en de massa is van deeltjes van verschillende doorsnedes. In het verleden werd de 1. deeltjesmassa per eenheid luchtvolume gemeten. Je kunt ook het 2. aantal deeltjes of het 3. oppervlakte van de deeltjes per volume-eenheid bepalen. Afhankelijke van de probleemstelling bepaal je wat je gaat meten. Het is echter zo dat het meten van de massa van nanodeeltjes heel weinig zegt over de gevolgen voor onze gezondheid. Het aantal deeltjes kan een miljoen keer zo groot zijn en desondanks, uitgedrukt in milligram per kubieke meter, te verwaarlozen. Echter, alleen deeltjes die (diep) in ons lichaam terechtkomen kunnen problemen veroorzaken.

Ja, meten is weten. Wilt u weten hoe de situatie er bij u voorstaat? Neem dan contact met ons op voor een kennismaking en samen zetten we dan een meting op. Indien wenselijk kunnen wij vervolgens werken aan een verbetering van de situatie. Enerzijds door uitstoot reducerende maatregelen, anderzijds met behulp van luchtzuiveringsapparatuur.

Wist u dat wij …

• …omgevingslucht én industriële lucht voor meer dan 99,999% ontdoen van alle ultrafijne deeltjes vanaf 1 nanometer
• … wij dat realiseren in slechts 1 doorvoer?
• … wij zelfs VOC’s en VVOC’s in een doorvoer voor meer dan 99% verwijderen uit de luchtstroom. Bekijk gewoon eens deze dieselgenerator met 0 op de teller, nul UFP, nul NOx en nul SOx.
• … wij beschikken over wereldwijd gepatenteerde technologie.

Heeft u problemen met de continuïteit, de planning van de bouw of een evenement of de realisatie van een project? Aarzel niet, bel mij voor een demonstratie in onze showroom in Beesd.

De foto bij dit bericht maakte ik op mijn terugreis van Ameland. Zilte lucht, aerosol zeezout, ultra fijn, ik geniet ervan, in deze.